Nếu bạn là đam mê tài chính chắc hẳn bạn từng nghe từ: Chế độ bản vị vàng. Đây chính là thời kì đỉnh cao của kim loại quý này khi tất cả mọi thứ đều được định giá trị thông qua vàng. Nào hôm nay chúng ta cũng tìm hiểu chế độ này.
Chế độ bản vị vàng và điều ít ai biết đến
Chế độ bản vị vàng là một hệ thống mà gần như tất các quốc gia sẽ cố định giá trị đồng tiền quốc nội theo một lượng vàng cụ thể, hoặc liên kết tiền tệ của nước mình với tiền tệ của một quốc gia đã tham gia chế độ. Đồng nội tệ được tự do chuyển đổi thành vàng theo giá cố định và không hạn chế việc xuất nhập khẩu vàng.
Vàng được lưu hành như nội tệ cùng với tiền kim loại và tiền giấy. Vì mỗi loại tiền được cố định theo vàng, tỷ giá hối đoái giữa các loại tiền tham gia cũng được cố định.
Các ngân hàng trung ương có hai chức năng chính sách tiền tệ quan trọng theo Bản vị vàng
- Duy trì khả năng chuyển đổi giữa tiền tệ và vàng ở mức giá cố định và duy trì tỷ giá hối đoái.
- Thúc đẩy quá trình điều chỉnh khi cán thanh toán bị mất cân bằng.
Quá trình phát triển của chế độ bản vị vàng
Chế độ bản vị vàng đã có từ những năm 1870 cho đến khi Chiến tranh thế thứ nhất bùng nổ (1914). Ở năm đầu thế kỷ 19, sự bất ổn sau khi chiến tranh do Napoleon khởi xướng đã tạm lắng, thì tiền được chia làm 2 loại: vật chất ( vàng, bạc, tiền xu bằng đồng) và tiền giấy được ngân hàng cấp phát. Ban đầu chỉ có Vương Quốc Anh cùng với thuộc địa của họ là sử dụng chế độ bản vị vàng. Tới năm 1854, Bồ Đào Nha cũng quy ước tiền của mình theo bản vị. Tại thời điểm này, các quốc gia khác thường dùng tiêu chuẩn bạc hoặc tiêu chuẩn lưỡng kim.
Năm 1871, nước Đức mới thống nhất và Pháp được trả khoản phí bồi thường chiến tranh (chiến tranh Pháp-Phổ năm 1807), đã từng bước thực hiện đưa chế độ bản vị vàng vào hệ thống tài chính trong nước. Dưới tác động của Đức, sự thống trị về kinh tế và chính trị của Vương quốc Anh cùng với sức hấp dẫn của thị trường tài chính London, đã tạo tiền đề cho các nước khác chuyển sang dùng vàng.
Tuy nhiên, cũng có một số ý kiến cho rằng việc chuyển đổi sang Chế độ bản vị vàng nguyên chất dựa trên thay đổi trong nguồn cung tương đối của vàng và bạc. Bất chấp điều đó, vào năm 1900, tất cả các quốc gia ngoại trừ Trung Quốc và một số quốc gia Trung Mỹ, đều sử dụng Tiêu chuẩn Vàng.
Điều này kéo dài cho đến khi nó bị gián đoạn bởi Chiến tranh thế giới thứ nhất. Những nỗ lực định kỳ để quay trở lại chế độ Bản vị vàng cổ điển thuần túy đã được thực hiện trong thời kỳ giữa các cuộc chiến tranh, nhưng không có sản phẩm nào tồn tại được sau cuộc Đại suy thoái những năm 1930.
Cách thức hoạt động của Bản vị vàng
Bản vị vàng là nguồn cung tiền của một quốc gia được liên kết với vàng. Sự cần thiết để có thể chuyển đổi từ tiền định danh thành vàng, đã được quy định nghiêm ngặt số tiền định danh được lưu thông so với khối lượng vàng dự trữ tại ngân hàng trung ương.Hầu hết các quốc gia đều có tỷ lệ vàng hợp pháp tối thiểu bằng số giấy bạc / tiền tệ được phát hành hoặc các giới hạn tương tự khác. Chênh lệch cán cân thanh toán quốc tế được giải quyết bằng vàng. Các quốc gia có thặng dư sẽ nhận được dòng vốn vàng, trong khi các quốc gia thâm hụt sẽ nhận được dòng chảy vàng.
Về lý thuyết, thanh toán quốc tế bằng vàng có nghĩa là hệ thống tiền tệ quốc tế dựa trên Bản vị vàng đang tự điều chỉnh. Cụ thể, một quốc gia khi thâm hụt cán cân thanh toán sẽ bị chảy ra vàng, giảm cung tiền, giảm giá trong nước, tăng khả năng cạnh tranh;do đó, sự thâm hụt cán cân thanh toán điều chỉnh. Và ngược lại, khi cán cân thanh toán nghiên về sự thặng dư.
Theo lý thuyết cách vận hành chế độ bản vị vàng hoạt động trong hoàn cảnh lý tưởng, nhưng trên thực tế nó lại phức tạp hơn nhiều. Quá trình tự điều chỉnh này sẽ được thúc đẩy bởi các ngân hàng trung ương. Công cụ chính của ngân hàng đó chính là lãi suất chiết khấu, ảnh hưởng trực tiếp tiếp tới lợi nhuận thị trường. Lãi suất được đẩy lên do hai kênh:
Thứ nhất, việc đi lãi suất suất vay cao hơn, buộc phải giảm các chi phí đầu tư và nhu cầu trong nước. Tạo áp lực lên giá nội địa làm giá giảm, nâng cao khả năng cạnh tranh và xuất nhập khẩu.
Thứ hai, lãi suất cao sẽ thu hút được nguồn FDI, cải thiện tài khoản vốn của cán cân thanh toán.
Lưu ý: Lãi suất giảm sẽ có tác động ngược lại.
Việc sử dụng các phương pháp như vậy có nghĩa là bất kỳ sự điều chỉnh nào của sự mất cân bằng kinh tế sẽ được đẩy nhanh và thông thường sẽ không cần đợi đến thời điểm cần vận chuyển một lượng vàng đáng kể từ nước này sang nước khác.
Hạn chế khi sử dụng chế độ bản vị vàng:
Việc phát hiện ra những mỏ vàng mới dễ dẫn khả năng lạm phát phi mã và tăng cung ứng tiền.
Đối với những quốc gia khan hiếm tài nguyên khoáng sản nhất là vàng sẽ rơi vào bị động: Nguồn cung bị hạn chế và kìm hãm kinh tế.
Kết luận:
Ngày nay, chế độ bản vị vàng gần như đã không còn được sử dụng nữa vì nhiều lý do khác nhau. Nhưng cho tới bây giờ thì vàng vẫn còn là tài sản an toàn mà nhiều chọn dùng để đầu tư.
