Chứng khoán phái sinh là gì? Chúng có khác gì với chứng khoán cơ sở hoặc trái phiếu mà ta biết hay không? Ở bài viết này FX Việt sẽ cung cấp thêm cho bạn nhiều thông tin về sản phẩm tài chính này.
- Cloud Token là gì? Nên chọn đầu tư Cloud Token hay không?
- Cơ hội đầu tư chứng khoán cùng rủi ro cần phải biết trước khi bắt đầu chơi
- Có nên đầu tư chứng khoán trong năm 2022 hay không?
- Cổ phiếu esop là gì? Nên đầu tư vào cổ phiếu esop không?
- Cổ phiếu quỹ là gì? Tất cả thông tin về cổ phiếu quỹ mà bạn cần biết tại đây
Giới thiệu về chứng khoán phái sinh
Khái về chứng khoán phái sinh là gì?
Chứng khoán phái sinh (tên gọi tiếng anh: Derivative) là một trong các công cụ tài chính và giá trị được tính dựa trên từ tài sản cơ sở hoặc nhóm tài sản (theo quy chuẩn nhất định). Tài sản cơ sở của phái sinh này được chia làm hai loại là hàng hóa (thực phẩm, năng lượng,…) và sản phẩm tài chính (cổ phiếu, trái phiếu,…). Với các mục đích như: tạo ra lợi nhuận, phân tán rủi ro trên thị trường và bảo vệ lợi nhuận trước những yếu tố bất ngờ.
Ban đầu, các công cụ phái sinh được sử dụng để đảm bảo tỷ giá hối đoái cân bằng cho hàng hóa giao dịch quốc tế. Với các giá trị khác nhau của tiền tệ quốc gia, các nhà giao dịch quốc tế cần một hệ thống để giải thích sự khác biệt. Ngày nay, các công cụ phái sinh dựa trên nhiều loại giao dịch và có nhiều cách sử dụng hơn. Thậm chí còn có các dẫn xuất dựa trên dữ liệu thời tiết, chẳng hạn như lượng mưa hoặc số ngày nắng trong một vùng.
Chứng khoán phái sinh có thể giao dịch thông qua OTC hoặc trên sàn giao dịch. Các công cụ phái sinh OTC chiếm tỷ trọng lớn hơn trên thị trường chứng khoán phái sinh và khả năng xảy ra rủi ro cho đối tác cao hơn.
**Chú thích: Rủi ro đối tác là rủi ro mà một trong các bên liên quan đến giao dịch có thể vỡ nợ. Các bên này giao dịch giữa hai bên tư nhân và không được kiểm soát.
Ngược lại, các công cụ phái sinh được trao đổi mua bán được tiêu chuẩn hóa và được quản lý chặt chẽ hơn.
Đặc điểm của phái sinh
Đặc điểm của chứng khoán phái sinh là gì? Tại sao nó lại có phần ưu thế hơn chứng khoán hay trái phiếu. Vì các yếu tố sau đây:
- Tỷ lệ đòn bẩy cao
- Tận dụng linh hoạt được cả hai chiều tăng/ giảm trên thị trường
- Giao dịch được tại khung thời gian T+0 và không cần phải chờ hàng về
- Hạn chế được rủi ro cho nhà đầu tư nhỏ lẻ vì được điều tiết thông qua các sở giao dịch, trung tâm lưu ký và thanh toán bù trừ.
Bên cạnh những lợi thế mà công cụ đầu tư này mang lại thì nó cũng mang đến nhiều bất trắc cho các nhà đầu tư:
- Đòn bẩy lớn cơ hội tăng tỷ lệ thuận với rủi ro
- Sân chơi dành cho các trader chuyên nghiệp hơn dành cho người mới.
Các loại chứng khoáng phái sinh
Hợp đồng tương lai:
Là một thỏa thuận giữa hai bên về việc mua và giao một tài sản với mức giá đã thỏa thuận vào một ngày trong tương lai. Hợp đồng tương lai được giao dịch trên sàn môi giới và các hợp đồng được tiêu chuẩn hóa. Các nhà giao dịch sẽ sử dụng hợp đồng tương lai để phòng ngừa rủi ro của họ hoặc đầu cơ giá của một tài sản cơ bản. Các bên tham gia giao dịch kỳ hạn có nghĩa vụ thực hiện cam kết mua hoặc bán tài sản cơ sở.
Hợp đồng kỳ hạn:
Tương tự như hợp đồng tương lai, nhưng không giao dịch trên sàn giao dịch mà chỉ thực hiện giao dịch tại quầy. Khi hợp đồng kỳ hạn được tạo, người mua và người bán có thể tùy chỉnh các điều khoản, quy mô và quy trình thanh toán cho phái sinh. Là các sản phẩm OTC, hợp đồng kỳ hạn có mức độ rủi ro đối tác cao hơn cho cả người mua và người bán.
Rủi ro đối tác là một loại rủi ro tín dụng trong đó người mua hoặc người bán có thể không thực hiện được các nghĩa vụ được nêu trong hợp đồng. Nếu một bên mất khả năng thanh toán, bên kia có thể không có quyền truy đòi và có thể mất giá trị vị thế của mình. Sau khi được tạo, các bên trong hợp đồng kỳ hạn có thể bù đắp vị trí của họ với các đối tác khác, điều này có thể làm tăng khả năng rủi ro đối tác khi có nhiều thương nhân tham gia vào cùng một hợp đồng.
Hợp đồng quyền chọn:
Một thỏa thuận giữa hai bên mua hoặc bán một tài sản vào một ngày trong tương lai được xác định trước cho một mức giá cụ thể. Sự khác biệt chính giữa quyền chọn và hợp đồng tương lai là, với một quyền chọn, người mua không có nghĩa vụ phải thực hiện thỏa thuận mua hoặc bán của họ. Đó chỉ là cơ hội, không phải là nghĩa vụ – tương lai là nghĩa vụ. Cũng như với hợp đồng tương lai, các quyền chọn có thể được sử dụng để tự bảo vệ hoặc đầu cơ giá của tài sản cơ bản.
Hợp đồng hoán đổi:
Hoán đổi là một loại phái sinh phổ biến khác, thường được sử dụng để trao đổi một loại dòng tiền này với một loại dòng tiền khác. Ví dụ: một nhà kinh doanh có thể sử dụng hoán đổi lãi suất để chuyển từ khoản vay có lãi suất thay đổi sang khoản vay có lãi suất cố định hoặc ngược lại.
Hoán đổi cũng có thể được xây dựng để trao đổi rủi ro tỷ giá hối đoái hoặc rủi ro vỡ nợ đối với một khoản vay hoặc các luồng tiền từ các hoạt động kinh doanh khác. Hoán đổi liên quan đến dòng tiền và khả năng vỡ nợ của trái phiếu thế chấp là một loại phái sinh cực kỳ phổ biến.
Ví dụ về chứng khoán phái sinh là gì?
Để bạn dễ hình dung chứng khoán phái sinh là gì? FX Việt sẽ đưa ra cho bạn một ví dụ sau:
Một nhà đầu tư châu Âu, tài khoản đầu tư của họ đều được tính bằng đồng euro (EUR). Nhà đầu tư này mua cổ phiếu của một công ty Hoa Kỳ thông qua sàn giao dịch Hoa Kỳ bằng cách sử dụng đô la Mỹ (USD). Bây giờ nhà đầu tư phải chịu rủi ro tỷ giá khi nắm giữ cổ phiếu đó. Tỷ giá hối đoái có nguy cơ đe dọa rằng giá trị của đồng euro sẽ tăng lên so với USD. Nếu giá trị của đồng euro tăng, bất kỳ khoản lợi nhuận nào mà nhà đầu tư nhận được khi bán cổ phiếu sẽ trở nên ít giá trị hơn khi chúng được quy đổi thành euro.
Để phòng ngừa rủi ro này, nhà đầu tư có thể mua một hợp đồng phái sinh tiền tệ để chốt một tỷ giá hối đoái cụ thể. Các công cụ phái sinh có thể được sử dụng để phòng ngừa loại rủi ro này bao gồm hợp đồng tương lai tiền tệ và hoán đổi tiền tệ .
Một nhà đầu cơ hy vọng đồng euro tăng giá so với đồng đô la có thể thu lợi bằng cách sử dụng một phái sinh tăng giá trị với đồng euro. Khi sử dụng các công cụ phái sinh để suy đoán về chuyển động giá của tài sản cơ sở, nhà đầu tư không cần phải có sự hiện diện của danh mục đầu tư hoặc nắm giữ đối với tài sản cơ sở.
Làm sao để tham gia thị trường phái sinh?
Để có tham gia vào thị trường chứng khoán phái sinh thì bạn cần phải mở tài khoản giao dịch. Tài khoản này hoàn toàn khác với tài khoản giao dịch chứng khoán cơ sở, hiện tại bạn có thể đăng kí online qua sàn chứng khoán.
Sau khi đăng kí tài khoản bạn cần, bạn cần phải kích hoạt tài khoản bàn cách nộp tiền ký quỹ ban đầu. Chẳng hạn tại sàn HSC bạn sẽ cần ký quỹ 18% giá trị hợp đồng. Bây giờ bạn đã có thể chính thức thực hiện giao dịch trên thị trường.
Bạn cần phải thanh toán toàn bộ lời lỗ phát sinh đối hợp đồng theo ngày, thông thường thì lời lỗ sẽ được tính theo giá mua/bán đóng cửa của hợp đồng tương lai. Ngoài ra, đối với các họp đồng đáo hạn thi lời lỗ sẽ được tính dựa trên giá đóng cửa của chỉ số trong ngày kết thúc hợp đồng tương lai đó.
VD: Nếu bạn lãi ròng thì bạn sẽ nhận được số tiền lời phát sinh sau 11 giờ sáng ngày hôm sau. Nhưng nếu bạn lỗ ròng thì bạn phải trả số tiền lỗ phát sinh chậm nhất vào lúc 9 giờ sáng hôm sau.
Hãy chú ý theo dõi các loại tỷ lệ, bởi khi tài khoản của bạn dưới mức kỹ quy đinh (Margin call) thì các công ty chứng khoán sẽ gọi nhắc bạn nạp tiền bổ sung vào tài khoản. Ngoài ra, đối với trường hợp ngược lại nếu tài khoản của bạn nhiều hơn mức ký quỹ quy định thì sàn sẽ gọi cho bạn để rút ra.
Kết luận: Qua bài biết này hy vọng bạn đã hiểu thêm chứng khoán phái sinh là gì? Cách thức mà công cụ tài chính này được sử dụng và có nhiêu loại mà các nhà đầu tư có lựa chọn để đầu tư
