Trong thực tiễn thương mại, không phải lúc nào người mua cũng có sẵn tiền để thanh toán tiền hàng hay chuẩn bị sẵn tiền mặt cho việc thanh toán trực tiếp. Nhằm giải quyết vấn đề này và góp phần phát triển thương mại, các công cụ thanh toán thay thế cho tiền mặt đã được tạo ra. Một trong số đó là hối phiếu. Vậy Hối phiếu là gì? Cùng Fx.com.vn đi tìm hiểu thông qua bài viết hôm nay nhé!
Hối phiếu là gì?
Hối phiếu (bill) là một loại công cụ vay nợ ngắn hạn có hình thức là văn bản và buộc người phát hành (con nợ) phải trả cho người thụ hưởng (chủ nợ) một số tiền nhất định vào một thời điểm cụ thể hoặc trả ngay khi nhận được hối phiếu đòi nợ, nghĩa là phải trả cho người hưởng hối phiếu ngay khi người đó yêu cầu. Sau khi được chấp nhận (người chấp nhận có thể là ngân hàng chấp nhận) và “được ký hậu” (người chấp nhận đã ký vào mặt sau của hối phiếu), hối phiếu có thể chuyển nhượng được và có thể được chiết khấu (tức là được bán với giá thấp hơn mệnh giá của nó) với lãi suất phản ánh lãi suất thị trường ngắn hạn.
Hối phiếu thường có kỳ hạn tối đa là sáu tháng và theo được sử dụng rộng rãi trước đây để tài trợ cho thương mại (đặc biệt là trong thời kỳ vận chuyển hàng hóa) và nhu cầu vốn lưu động của ngành công nghiệp và nông nghiệp. “Hối phiếu nội địa” là một loại được phát hành để tài trợ cho các hoạt động của công ty trong nước, trong khi “hối phiếu nước ngoài” hoặc hối phiếu thương mại là loại được phát hành trong quá trình giao dịch ngoại thương. Các hối phiếu trong nước đã được thay thế bằng các khoản vay ngân hàng hoặc tín dụng thương mại, mặc dù chúng vẫn được sử dụng ở nước Anh, ban đầu để tài trợ cho các hợp đồng thuê mua và sau đó là các tập đoàn lớn dùng làm một phương pháp để có được vốn cho những mục đích chung.
Các tập đoàn lớn ở Hoa Kỳ thường xuyên sử dụng “chứng phiếu” ngắn hạn, thực chất là hối phiếu, để đáp ứng các nhu cầu tài chính chung của họ. Tín phiếu kho bạc, được chính phủ phát hành để trả nợ ngắn hạn, là một loại hối phiếu thiết yếu khác.
Hối phiếu hình thành như thế nào?
Hình thức ban đầu của hối phiếu là chứng chỉ hối phiếu. Vào khoảng thế kỷ 12, các thương nhân ở Ý bắt đầu phát hành chứng chỉ nợ như một cách thanh toán trong các giao dịch thương mại, đây được gọi là chứng chỉ hối phiếu. Trong chứng thư, người phát hành cam kế sẽ thanh toán cho người thụ hưởng giá trị tương đương (không tính phí dịch vụ) ở nơi khác bằng tiền được sử dụng ở nơi đó. Đến thế kỷ XIV, bên cạnh phương thức đòi nợ bằng chứng thư, hối phiếu ra đời. Khi hối phiếu được giới thiệu vào thế kỷ XVI, nó đã trở thành một công cụ thanh toán ngày càng phổ biến trong các kết nối kinh tế nội địa và quốc tế. Tuy nhiên, những bất đồng nảy sinh do sự khác biệt trong luật pháp của các quốc gia khác nhau. Hội nghị Haagen (Đức) vào năm 1910 và 1912 đã tạo cơ sở cho các thỏa thuận về hối phiếu quốc tế. Tuy nhiên, do Chiến tranh thế giới thứ nhất, Hội nghị quốc tế về Hối phiếu ở Giơ-ne-vơ (Thụy Sĩ) mãi đến năm 1930 mới thông qua được 3 hiệp ước liên quan đến hối phiếu. Tuy nhiên, do các nước thuộc hệ thống pháp luật Anh-Mỹ không tham gia nên mục tiêu hiệp ước đã không được đáp ứng. Để quốc tế hóa việc sử dụng hối phiếu, Đại hội đồng Liên hợp quốc đã phê chuẩn Hiệp ước thống nhất về hối phiếu và hối phiếu nợ quốc tế vào ngày 9 tháng 12 năm 1988, tại phiên họp thứ 43. Hối phiếu đòi nợ và hối phiếu nhận nợ có các dấu hiệu chủ yếu sau: thứ nhất, hối phiếu là một chứng chỉ có giá, có giá trị lưu thông; thứ hai, số tiền thanh toán được xác định cụ thể (thông qua việc xác định mệnh giá và tỷ lệ chiết khấu).
Hối phiếu chưa được sử dụng thường xuyên ở Việt Nam như một phương tiện thanh toán cho người dân. Theo quy định của Luật Thương mại 1997, 2005 và Pháp lệnh Thương phiếu 1999, thương phiếu bao gồm hối phiếu và lệnh phiếu. Hối phiếu cũng giống như hối phiếu đòi nợ, theo quy định của Pháp lệnh Thương phiếu, trong khi lệnh phiếu tương tự như hối phiếu nhận nợ ở các quốc gia khác.
Đặc điểm và chức năng của hối phiếu
Một hối phiếu có đặc điểm chính như sau:
- Tính bắt buộc: Hối phiếu là “Lệnh trả tiền vô điều kiện”. Trừ trường hợp hối phiếu được lập trái với luật kiểm soát nó, người bị trả tiền hối phiếu phải thanh toán theo nội dung của hối phiếu và không được đưa ra bất kỳ lý do nào để từ chối thanh toán cho người ký phát hoặc người thụ hưởng.
- Tính trừu tượng: Hối phiếu không ghi rõ nguyên nhân hối phiếu được lập mà chỉ ghi số tiền phải trả và nội dung liên quan. Giá trị pháp lý của hối phiếu cũng không bị ảnh hưởng bởi nguyên nhân đã tạo ra nguồn gốc của hối phiếu. Nói cách khác, trả tiền hối phiếu là một sự trừu tượng hóa được chính thức hóa.
- Tính lưu thông: Hối phiếu có thể được chuyển nhượng một hoặc nhiều lần trong suốt thời hạn của nó. Hối phiếu có tính chất này bởi vì nó là lệnh yêu cầu tiền từ người này với người khác, có giá trị tiền tệ nhất định trên hối phiếu và hối phiếu mang tính bắt buộc và trừu tượng.
Chức năng của hối phiếu
Hối phiếu phục vụ ba mục đích:
- Hối phiếu là phương thức thanh toán: hối phiếu giúp người bán đòi tiền người mua và giúp người chuyển tiền thanh toán nợ cho người bán.
- Hối phiếu là một hình thức bảo đảm: vì hối phiếu là một chứng từ có giá nên nó có thể được mua, bán, cầm cố, thế chấp, v.v.
- Hối phiếu là phương tiện cung cấp tín dụng: Bởi vì hối phiếu là một chứng từ có giá trị nên nó có thể là một công cụ tiện lợi để cung ứng tín dụng thương mại và tín dụng ngân hàng.
Ý nghĩa hối phiếu
Hối phiếu là phương thức thanh toán phổ biến trong xuất nhập khẩu và thường gắn liền với các phương thức thanh toán quốc tế như L/C hay ủy thác thu.
Hơn nữa, hối phiếu được sử dụng như một hình thức lưu thông tín dụng khi một hối phiếu được chiết khấu tại ngân hàng hoặc được luân chuyển từ người này sang người khác. Trong thời hạn hiệu lực của nó, hối phiếu có chức năng tương tự như hàng hóa được giao dịch trên thị trường tiền tệ.
Các bên tham gia hối phiếu
Các bên tham gia bao gồm:
- Người ký phát (drawer): là người xuất khẩu.
- Người bị ký phát (drawee) (người trả tiền): là người nhập hàng hoặc có trách nhiệm trả tiền.
- Người thụ hưởng (bereficiary): người nhận thanh toán số tiền.
- Người chấp nhận (acceptor): khi người bị ký phát chấp nhận hối phiếu kỳ hạn và người chấp nhận chịu trách nhiệm thanh toán hối phiếu khi đáo hạn.
- Người chuyển nhượng (endorser): là người chuyển quyền hưởng lại của hối phiếu cho người khác, trao tay hoặc qua thủ tục ký hậu.
- Người cầm phiếu (holder or bearer): Là người có quyền nhận hối phiếu khi nó được thanh toán.
Phân loại hối phiếu
Hiện có chín loại hối phiếu khác nhau và các đặc điểm của từng hối phiếu được liệt kê bên dưới.
Hối phiếu trả ngay
Nếu hối phiếu được ký phát theo đúng quy định pháp luận, người trả tiền phải thanh toán số tiền trên hối phiếu cho người thụ hưởng ngay khi nhận được, không được chậm trễ vì bất kỳ lý do gì.
Hối phiếu có kỳ hạn
Khi hối phiếu này được phát hành, người bị ký phát phải ký chấp nhận thanh toán trên đó. Việc thanh toán sẽ được thực hiện vào một ngày được xác định sau này.
Hối phiếu trơn
Đây là một loại hối phiếu dùng để đòi tiền trong trường hợp không có chứng từ đi kèm. Hối phiếu này được sử dụng để trả tiền phạt, bồi thường và các chi phí khác liên quan đến vận chuyển và bảo hiểm.
Hối phiếu kèm chứng từ
Hối phiếu này, cùng với chứng từ hàng hóa, sẽ được ký phát cho người bị ký phát. Hối phiếu và chứng từ hàng hóa phải đi chung với nhau, không thể tách rời.
Hối phiếu đích danh
Hối phiếu này ghi rõ tên người thụ hưởng và không kèm điều khoản trả tiền theo lệnh nên không thể chuyển nhượng được.
Hối phiếu vô danh
Loại hối phiếu đòi nợ này không ghi rõ người thụ hưởng mà chỉ có cụm từ “trả tiền cho người cầm giữ hối phiếu”. Bất cứ ai có nó đều được hưởng lợi từ hối phiếu.
Hối phiếu theo lệnh
Đây là loại hối phiếu trả theo lệnh của người thụ hưởng. Việc chuyển giao loại chứng từ này được thực hiện bằng việc ký chuyển giao ở mặt sau của phiếu.
Hối phiếu thương mại
Người bán lập hối phiếu này để thu tiền từ người chịu trách nhiệm thanh toán hàng hóa đã bán hoặc xuất khẩu, cũng như các dịch vụ liên quan khác được cung cấp.
Hối phiếu ngân hàng
Loại hối phiếu này do ngân hàng ký phát và yêu cầu ngân hàng đại lý hoặc chi nhánh của nó để trả số tiền được chỉ định trong chứng từ cho người thụ hưởng.
Nội dung của hối phiếu
Tiêu đề hối phiếu: phải ghi cụm từ “Hối phiếu” (Bill of Exchange, đôi khi viết tắt là Exchange hoặc là Draft). Nếu tiêu đề được viết bằng tiếng Anh thì toàn bộ hối phiếu cũng phải được viết bằng tiếng Anh.
Loại tiền và số tiền: Số tiền cụ thể này được báo cáo rõ ràng, dễ hiểu bằng cả số và chữ, phù hợp với tiêu chuẩn quốc tế. Xin lưu ý rằng số tiền trên hối phiếu không được vượt quá số tiền trên hóa đơn hoặc số tiền trên thư tín dụng (L/C).
Người trả tiền hối phiếu: Tên và địa chỉ của người trả tiền hối phiếu cũng phải được ghi rõ ràng, ghi ở góc dưới cùng bên trái của hối phiếu.
Đối với phương thức thanh toán nhờ thu: người trả tiền cho các hối phiếu phải là người nhập khẩu. Ngân hàng mở L/C là người trả tiền hối phiếu theo phương thức thanh toán tín dụng chứng từ.
Có hai loại hối phiếu đáo hạn:
- Trả ngay: Hối phiếu đòi nợ sẽ ghi rõ, “Trả ngay (hai) bản sao đầu tiên của hối phiếu này (at…… Sight of this FIRST (SECOND) Bill of Exchange.”
- Thanh toán sau: Có một số lựa chọn để mặc cả:
- Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau khi nhìn thấy hối phiếu
- Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau ngày ký phát hối phiếu
- Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau ngày ký vận đơn
- Thanh toán tại 1 ngày nhất định sau ngày giao hàng
- Thanh toán tại 1 ngày cụ thể trong tương lai
Địa điểm trả tiền của hối phiếu:
Trừ khi có quy định khác, địa chỉ của người bị ký phát (người trả tiền) được coi là địa điểm thanh toán hối phiếu. Tuy nhiên, nếu một địa điểm thanh toán khác được đề cập trên hối phiếu thì địa điểm đó được coi là địa điểm thanh toán của hối phiếu.
Người được hưởng lợi hối phiếu:
Người hưởng lợi – bản thân người mua hối phiếu, một người nào đó được người ký phát lựa chọn hoặc bất kỳ ai mà người thụ hưởng chuyển hối phiếu bằng cách ký hậu hoặc chuyển phát thực có thể là người thụ hưởng.
Hối phiếu trong thương mại nước ngoài thường được ký phát cho người thụ hưởng, đó là ngân hàng phục vụ nhà xuất khẩu.
Nơi và ngày lập hối phiếu:
Nơi lập hối phiếu: quốc gia của người phát hành (nhà xuất khẩu)
Ngày hối phiếu: không trước ngày lập hóa đơn, không trước ngày mở L/C và trong thời hạn của L/C hiệu lực.
Người ký phát hối phiếu:
Tên, địa chỉ và chữ ký của người ký phát đều phải xuất hiện trên hối phiếu.
Chữ ký của người ký phát nếu hợp pháp thì phải là chữ ký của người có đầy đủ năng lực hành vi và năng lực pháp luật. Người bị ký phát phải ký vào hối phiếu đòi nợ ở góc dưới bên phải bằng một chữ ký thường được sử dụng trong giao dịch. Việc in, sao chụp, đóng dấu,… chữ ký không phải viết tay không có ý nghĩa pháp lý.
Kết luận
Hy vọng thông qua bài viết trên của FX Việt, bạn đã biết hối phiếu là gì? Tại sao hối phiếu được sử dụng phổ biến như vậy? Chúc bạn đầu tư thành công!
